In 2019 kwam Disco Elysium uit. De game werd geïntroduceerd als een indie game, gemaakt en uitgegeven door ZA/UM. Niemand had er ooit van gehoord en het was ZA/UM’s eerste game… die meteen insloeg als een bom. In 2019 won het de Game Award voor Best Narrative, Best Roleplaying Game, Best Independent Game en Best Indie Debut Game. Twee jaar later verscheen er The Final Cut, een versie met voice-acting, nieuwe verhaallijnen en betere graphics en art. Deze versie is inmiddels ook al een tijdje uit voor de Nintendo Switch, maar was vooralsnog altijd aan mij voorbij gegaan. Met de release van een fysieke versie werd het toch eens tijd om mijn tanden er in te zetten. Is Disco Elysium echt zo goed als dat al deze awards beweren?
En om maar meteen met de deur in huis te vallen: Ja. Dat is hij zeker.
In den beginne
Disco Elysium zet zich neer als een Detective Noir, al vind ik persoonlijk dat hij niet helemaal als zo een begint. In mijn beleving beginnen die altijd in een donkere kamer, waar een detective tijdens een hevig monoloog een glas whisky leegdrinkt. In Disco Elysium ben je dat punt al voorbij; sterker nog, je hebt inmiddels zoveel whisky’s op dat je niet meer weet wat onder en boven is. De game begint dan ook in de duisternis, waar je bewustzijn je vraagt of je wel wakker wilt worden. Ik bedoel, je hebt waarschijnlijk de ergste kater van je leven, weet je zeker dat je die wilt meemaken? Als je besluit die uitdaging aan te gaan (de game geeft je daadwerkelijk de keuze!), word je daarna begroet door een zielig hoopje mens. Je kunt hem overtuigen op te staan en als je wilt, kun je hem ook nog kleren aan doen voordat je hem aan de wereld presenteert.
Who dunnit?
De game verandert daarna al snel in een murder-mystery, alhoewel er een aantal obstakels zijn. Door al die drank ben je namelijk heel hard je geheugen kwijtgeraakt. Je weet echt niets meer en door middel van vragen moet je erachter komen wat je hier doet en waarom. Het is een grappige manier om de wereld aan je te introduceren. Omdat je echt niet meer weet wie je bent en in welk jaar je je bevindt, kun je dit allemaal aan de mensen om je heen vragen. Hierdoor krijg je langzaam maar zeker een idee van de wereld. Je moet hier alleen wel mee uitkijken: mensen kunnen je best vreemd aankijken als je plots gaat vragen wat geld ook alweer is. Enfin, door middel van hints kom je er al snel achter dat je een politieagent bent en dat je hier bent met een reden. Achter het hotel hangt namelijk een lijk aan een boom. Blijkbaar was je hier om deze te onderzoeken, maar je moet ergens in dat proces… afgeleid zijn. Gelukkig is je nieuwe partner ook net aangekomen in het hotel en samen zullen jullie het mysterie van deze moord moeten oplossen.
Simpele gameplay, perfecte uitwerking
Hoe je dit doet, ligt echter aan jou. Jij bent degene die door middel van keuzes mag bepalen wat deze detective doet en hoe hij dat doet. Want om het even over de gameplay te hebben: deze is er nauwelijks. Meer dan de wereld verkennen en praten met mensen doe je niet. Dit gaat vrijwel altijd op dezelfde manier: je verkent de wereld tot je iets vindt waar je op kunt klikken en klikt dan op A. Aan de rechterzijde van je scherm verschijnt dan een venster, waar op een verhalende manier objecten worden beschreven en dialogen worden gevoerd. Wanneer er iets te kiezen valt, druk je op één van de vele opties. Waarna het verhaal verdergaat met de door jou gekozen optie. De game is in die zin dan ook meer een tabletop-game dan een traditionele game: je maakt keuzes en aan de hand daarvan bepaalt de game hoe iets verder gaat. Het gebruikt hierbij zelfs dobbelstenen: soms moet je bepaalde checks halen voordat je iets mag proberen. Daarover zo meteen meer, maar voor iedereen die denkt “Oh, dat klink teleurstellend” wees gerust, want dat is het absoluut niet!
Keuzes, keuzes en nog eens keuzes
Het is namelijk de tekst die de game zo bijzonder, interessant, spannend en vooral grappig maakt. Niet alleen is deze verschrikkelijk goed geschreven, ook zijn de vele keuzes, gesprekken en honderden evenementjes die je kunt hebben heerlijk absurd. Soms heb je diepgaande gesprekken waarin je de zin van het leven en de absurditeit van het kapitalistische stelsel bespreekt, soms geef je een brievenbus een bemoedigend klopje omdat hij zijn werk zo goed doet. De wereld laat je daarnaast grotendeels los. Het bevat veel quests maar vertelt je niet direct waar je heen moet, waardoor het best kan gebeuren dat je op plekken komt waar je niet moet wezen. Als je dan wel bewijs vind, kun je die op alle mogelijke manieren gebruiken. Je kunt het achterhouden, je kunt het gebruiken, je kunt het zelfs weggooien. Je kunt zelfs mensen gaan beschuldigen zonder bewijs (of zelfs arresteren?!?), als dat je kick is. De game bevat zoveel mogelijkheden en manieren om iets te doen, het lijkt bijna alsof ze over alles nagedacht hebben. Je kunt het zo spannend en gevaarlijk maken als je zelf wilt. De vaak humoristische manier waarop deze keuzes uitspelen (je zult nog wel eens falen) zorgen ervoor dat het helemaal niet erg is dat er geen andere gameplay is. Dit is genoeg.
Dobbelstenen, checks en vaardigheden
Maar goed, om even terug te keren naar die dobbelstenen. Disco Elysium heeft natuurlijk wel wat gameplay. Het is een RPG en dit komt terug in hoe jij een personage bouwt. Alle gedachten en handelingen zijn onder te verdelen in een aantal vaardigheden. Deze vaardigheden geven je een bonus op bepaalde checks, waardoor je sommige handelingen wel of niet kunt halen. Je hebt vier hoofdvaardigheden: Intellect, Psyche, Physique en Motorics. Aan het begin verdeel je hier een aantal punten in. Zo heb je met een hoge Intellect veel kennis over mensen en de omgeving, terwijl je met punten in Physique beter voorbereid bent om met iemand op de vuist te gaan. Elke van deze vaardigheden hebben zes onderliggende vaardigheden, die allemaal zo hun eigen gedachten hebben over hoe jij op de wereld reageert. En met eigen gedachten bedoel ik dat ze daadwerkelijk met je praten. Zo kan het zijn dat “Perception” je komt vertellen wat hem net is opgevallen, verbindt “Logic” een aantal punten aan elkaar, of vertelt “Electro-chemistry” dat hij echt heel graag met die chick naar bed wil. (Wat jij verder met die informatie doet is vervolgens aan jou.) Verder zit er een levelsysteem in waarmee je deze 24 vaardigheden kunt verbeteren, en kun je in de wereld ook kleren vinden die plusjes (of minnetjes!) geven.
Gave stijl en perfecte voice-acting
De voice-acting van deze game is daarnaast nagenoeg perfect. Van donkere diepe stemmen die je innerlijke wereld weergeven tot de vele accenten die je op straat tegenkomt, ieders stem draagt een bepaalde persoonlijkheid met zich mee waardoor je ze meteen herkent. Maar ook grafisch is de game fantastisch. De wereld ziet er misschien normaal uit (afgezien van de staat waarin de wereld zich bevindt), maar het is vooral de art van portretten en dergelijke die iets unieks doet. Deze zijn kleurrijk en een beetje vaag, en bij tijden bijna psychedelisch. Vooral de vaardigheden en ideeën die je kunt leren hebben hier een handje van. Je zult er even aan moeten wennen, maar het voegt toe aan de unieke en vreemde sfeer die deze game uitstraalt.
Switch-versie loopt niet helemaal lekker
De enige smet is het feit dat de Switch-versie niet helemaal lekker loopt. Dat begint al bij de besturing. Het lopen in de wereld voelt houterig aan en het selecteren is een hels karwei. Waar het in de pc-versie waarschijnlijk met de muis gebeurde, scroll je nu onhandig door de selecteerbare dingen heen met de rechterstick. Maar ook loopt de game niet altijd soepeltjes. In omgevingen met erg veel effecten gaat de game stotteren en wordt het selecteren bijvoorbeeld nog lastiger. Ook heb ik inmiddels meer dan één bug gezien, sommige die niet eens zo makkelijk te verwijderen waren. Zo verdween mijn cursor toen ik probeerde mijn beginstats te kiezen en heeft mijn personage meer dan eens vastgezeten in een animatie waar hij niet meer uitkwam. Jammer, want naast dat de game nagenoeg perfect is, is de game ook inmiddels al even uit. Zelfs op de Switch verscheen hij in oktober van vorig jaar. Je zou toch denken dat ze daar even wat aan hadden kunnen doen.
Conclusie
Uiteindelijk is Disco Elysium: The Final Cut misschien de vreemdste game die ik de afgelopen tijd gespeeld heb, maar ook zeker de beste. Het verhaal is niet alleen goed geschreven en interessant, maar de manier waarop het jouw keuzes gebruikt om een uniek verhaal te vertellen is heerlijk. Deze zijn absurd en oh zo veelzijdig. Ik blijf me constant afvragen hoe iets was gelopen als ik het anders had aangepakt. Je kan deze game op zoveel manieren spelen en elke playthrough kan ook echt anders uitpakken. Wil je je goed gedragen en proberen de stad op een vredige manier weer onder controle te krijgen? Of blijf je in een drank en drugs roes hangen en sla je iedereen overhoop die je tegenkomt? Het is aan jou! De vele, vaak snoeiharde, onderwerpen die worden aangesneden zorgen ervoor dat je nieuwsgierigheid niet alleen geprikkeld wordt, maar ook dat je deze moord wil oplossen. Je wilt gewoon weten wat er gebeurd is! Het is jammer dat de Switch-versie niet zo soepel loopt als had gekund, maar de rest van de game zorgt ervoor dat je die problemen voor lief neemt. Een unieke game die je nog lang bij blijft!
+ Goed geschreven verhaal
+ Zo veel keuzes! Het is echt jouw verhaal
+ Goede balans tussen serieus en absurd
+ Prachtig vreemde artstijl en zeer goede voice-acting
– Controls zijn houterig, selecteren is onhandig
– Game loopt niet altijd even soepel, kleine bugs
Fijne review om te lezen. Ben benieuwd naar deze game.